Lệch vẹo cột sống: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Lệch vẹo cột sống là tình trạng cột sống bị cong hoặc xoay lệch khỏi trục bình thường, ảnh hưởng đến tư thế, khả năng vận động và sức khỏe toàn thân. Bệnh nếu không được phát hiện sớm có thể dẫn đến đau nhức mạn tính, biến dạng dáng đi và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.






1. Lệch vẹo cột sống là gì?


Lệch vẹo cột sống (tên tiếng Anh: Scoliosis) là tình trạng cột sống không còn thẳng theo trục giữa cơ thể mà bị cong sang một bên — có thể là hình chữ C hoặc chữ S. Tình trạng này khiến vai, hông hoặc xương sườn mất cân đối, dẫn đến lệch cơ thể rõ rệt.




Thông thường, cột sống con người có độ cong tự nhiên ở ba đoạn: cổ, ngực và thắt lưng. Tuy nhiên, khi bị lệch vẹo, đường cong này trở nên bất thường, gây mất thăng bằng trọng lực, đau nhức và biến dạng tư thế.




Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là ở trẻ em trong giai đoạn phát triển xương và ở người lớn do thoái hóa hoặc sai tư thế kéo dài.






2. Nguyên nhân gây lệch vẹo cột sống


Có nhiều yếu tố gây ra tình trạng lệch vẹo cột sống, bao gồm:




• Bẩm sinh hoặc di truyền


Một số trường hợp trẻ sinh ra đã bị biến dạng cột sống do rối loạn phát triển xương hoặc yếu tố di truyền trong gia đình.




• Sai tư thế trong sinh hoạt


Ngồi cong lưng, gù vai, cúi lệch một bên hoặc thường xuyên đeo balo lệch vai là nguyên nhân hàng đầu khiến học sinh, sinh viên bị lệch vẹo cột sống.




• Thoái hóa cột sống và thoát vị đĩa đệm


Người trung niên và cao tuổi dễ bị thoái hóa đốt sống, làm mất vững cột sống, dẫn đến cong lệch theo thời gian.




• Chấn thương hoặc phẫu thuật sai tư thế


Tai nạn, té ngã hoặc phẫu thuật vùng lưng – hông có thể làm tổn thương cấu trúc xương và dây chằng, khiến cột sống bị lệch.




• Bất cân xứng cơ thể


Một số người có chiều dài hai chân không đều hoặc lệch khung chậu cũng dễ dẫn đến tình trạng lệch vẹo cột sống do cơ thể phải tự điều chỉnh để giữ thăng bằng.






3. Triệu chứng nhận biết lệch vẹo cột sống


Các dấu hiệu của lệch vẹo cột sống thường xuất hiện âm thầm nhưng có thể nhận biết qua các biểu hiện sau:

• Vai hoặc hông lệch, bên cao bên thấp.
  
  
• Xương sườn lồi ra ở một bên khi cúi người.
  
  
• Cảm giác đau lưng, mỏi cơ, đặc biệt sau khi đứng hoặc ngồi lâu.
  
  
• Dáng đi xiêu vẹo, cơ thể nghiêng sang một bên.
  
  
• Trẻ em mặc áo thấy bên tay áo dài hơn bên kia hoặc váy không đều.
  

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, lệch vẹo cột sống có thể dẫn đến biến dạng nặng, chèn ép dây thần kinh, gây đau lan xuống chân hoặc làm giảm khả năng hô hấp.






4. Mức độ lệch vẹo cột sống


Bác sĩ thường chia lệch vẹo cột sống thành 3 mức độ dựa trên góc cong của cột sống (theo thang đo Cobb):

• Nhẹ (dưới 20°): Có thể điều chỉnh bằng tập luyện, vật lý trị liệu và tư thế đúng.
  
  
• Trung bình (20° – 40°): Cần can thiệp bằng đai chỉnh cột sống và các bài tập chuyên sâu.
  
  
• Nặng (trên 40°): Có thể phải phẫu thuật để nắn chỉnh và cố định lại cột sống.
  

5. Cách điều trị lệch vẹo cột sống hiệu quả


Điều trị lệch vẹo cột sống phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ cong lệch. Dưới đây là các phương pháp phổ biến được khuyến nghị:




• Tập vật lý trị liệu và phục hồi chức năng


Các bài tập kéo giãn cơ, tăng cường cơ lưng – bụng giúp cải thiện sự cân bằng cột sống. Các bài như “bò mèo”, “plank”, “cobra pose (rắn hổ mang)” rất hiệu quả trong việc giảm lệch vẹo nhẹ.




• Sử dụng đai chỉnh cột sống


Đai chỉnh cột sống giúp giữ tư thế lưng thẳng, hạn chế cong lệch tiến triển nặng hơn. Đây là giải pháp hỗ trợ phổ biến cho học sinh, nhân viên văn phòng hoặc người phải ngồi lâu.




• Massage trị liệu và kéo giãn cột sống


Massage và kéo giãn giúp giảm đau, thư giãn cơ bị co cứng và tăng lưu thông máu. Nhiều người còn sử dụng gối hơi trị liệu kéo giãn đốt sống để hỗ trợ điều trị tại nhà.




• Chỉnh sửa thói quen sinh hoạt


Giữ lưng thẳng khi ngồi, không nghiêng người khi bê đồ, tránh ngồi lâu một tư thế. Khi ngủ, nên nằm trên nệm phẳng vừa phải, tránh gối quá cao.




• Phẫu thuật (với trường hợp nặng)


Khi góc cong vượt quá 40 độ, phẫu thuật nắn chỉnh và cố định cột sống là lựa chọn cần thiết để ngăn biến chứng và phục hồi chức năng.






6. Phòng ngừa lệch vẹo cột sống


Để bảo vệ cột sống khỏe mạnh, bạn nên:

• Duy trì tư thế ngồi, đứng và nằm đúng chuẩn.
  
  
• Thường xuyên vận động, tập thể dục như yoga, bơi lội, đi bộ.
  
  
• Kiểm tra cột sống định kỳ, đặc biệt với trẻ em đang trong độ tuổi phát triển.
  
  
• Hạn chế mang vác nặng lệch vai hoặc xoay người đột ngột.
  
  
• Sử dụng đai lưng hỗ trợ khi ngồi làm việc lâu hoặc di chuyển xa.
  

7. Biến chứng nếu không điều trị lệch vẹo cột sống


Nếu bỏ qua điều trị, lệch vẹo cột sống có thể gây ra:

• Đau lưng mạn tính, co thắt cơ vùng thắt lưng.
  
  
• Thoái hóa đốt sống sớm, thoát vị đĩa đệm.
  
  
• Chèn ép dây thần kinh tọa, gây tê bì và yếu cơ.
  
  
• Mất cân đối hình thể, ảnh hưởng đến tâm lý và tự tin trong giao tiếp.
  
  
• Trong trường hợp nặng, có thể gây biến dạng lồng ngực, ảnh hưởng đến tim phổi.
  

Kết luận


Lệch vẹo cột sống là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị nếu phát hiện sớm. Việc duy trì tư thế đúng, kết hợp tập luyện hợp lý và sử dụng đai hỗ trợ chỉnh cột sống sẽ giúp bảo vệ cột sống khỏe mạnh, cải thiện vóc dáng và giảm thiểu nguy cơ đau nhức mạn tính.